Biyodizel, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızla önem kazanmış ve önemli bir endüstri kolu haline gelmiştir. Daha düne kadar bize gelen sorular biyodizel nedir nasıl yapılır iken artık daha teknik sorular gelmeye başlamıştır. Buda Biyodizel sektörü ağır aksak ta olsa emekleme sürecini tamamladığını ve gelişme dönemine gelindiğini gösteriyor.Biyodizel hukuksal açıdan (lisans , TSE vs) , teknik açıdan ve ticari açıdan sıçrama yapmaya başlayacaktır.Artık lisans alma ve TSE gibi prosedürler tamamlanmıştır. Bundan sonraki süreç
Kalite ,standart
Maliyet
Üretimin sürekliği
Rekabet
Uygun hammadde temini
Yan ürünlerin (Gliserin ,küsbe KOH , atık su ) değerlendirilmesi
Yağ bitkileri tarımı
Yağ bitkilerinin uygun yöntemle preslenmesi gibi konularda önem kazanacaktır. Yukarıda sıraladığımız hususlar iç içe girmiş ayrılmaz parçalardır. İşletmenin karlılığını koruyup hayatiyetini devam ettirebilmesi ve hayatiyetinin devam ettirebilmesi için Tarımsal üretici – sanayici –tüketici dengesini çok iyi ayarlamak gerekir. Tüm yasal süreçleri tamamlanmış olan ve boşlukları kalmamış olan Biyodizel sektöründe hukuka uygun çalışmaktan başka çıkar yol yoktur.Yani biyodizel işi tarımdan gelmekle birlikte enerji sektörü ile ÖTV mekanizması içerisinde yasalarla kuralları net olarak belirlenmiş geleceğin işidir.
Küresel ısınmanın acı gerçeklerinin, gün yüzüne çıkması, enerji fiyatlarındaki önlenemez logaritmik (hızla yükselen) biyodizel sektörünü tüm dünyada önemli kılmaktadır.Ülkemizde bir takım olumsuzluklara rağmen , yasal altyapının oluşması ve netleşmesi sektörel ve kapital sahibi büyük aktörlerin sektöre girme zamanının geldiğini gösteriyor. Bu konuda ilgi artmış durumdadır.
Geleceğin önemli ve karlı sektörü olan biyodizel işi kendi içinde birçok sektörden oluşmaktadır. Bunlar
Tohumculuk
Tarımsal üretim
Tarımsal üretim organizasyonları
Yağ sıkma ve nötralizasyon
Biyodizel üretimi
Gliserin üretimi
Dağıtım, pazarlama, finansman
Biyodizel ve bitkisel yağ taşımacılığı
Yağ- çekirdek – ve hammadde temini
Metil alkol, sodyum metelat, donma düşürücü gibi kimyasal temini
Makine ve ekipman üretimi
Teknoloji üretmek, Ar-ge geliştirme hizmetleri
Kalite kontrol laboratuar hizmetleri
Toplam üretim danışmanlığı gibi sıralanabilir.
Biyodizel sektörüne yeni girmek isteyenler veya mevcut durumunu iyileştirmek isteyenler yukarıdaki listeyi inceleyerek sermaye yapısına, bulunduğu coğrafyaya, firmanın çalışma yapısına , yöneticilerin ilgi bilgi ve tecrübesine göre kendisine bir veya birkaç maddeyi seçebilir. Bütün maddelerin yapılabilmesi büyük bir organizasyonu gerektirir. Böyle bir organizasyon için yeterli sermaye olsa bile hantal bir yapılanma olacağı için tavsiye edilmez. Bunun yerine firma kendine en uygun noktaya yerleşmeli ve sektörel çözüm ortakları ile işbirliği yapmalıdır. Örnek tarımsal üretimde arazi ekimi yapmak yerine sözleşmeli ekim modeli uygulamak , Taşıma firması kurmak yerine güvenilir bir filo ile çalışmak , teknolojiyi öğrenmek yerine uzman kişilerden know almak gibi.
Biyodizel işine yeni girecekleri de dikkate alarak biyodizel üretimini kısaca tarif ederek daha sonra başarılı ve karlı bir biyodizel üretmenin ana kriterlerinden bahsedelim.
Biyodizel temelde bitkisel yağlardan elde edilen metil esterlerdir. Buna Biyodizel ,Biodizel ,Biyomotorin ,Bitkisel yakıt ,Metil ester , YAME ( Yağ asidi metil esteri) biofuel ,biodiesel , biyoyakıt gibi isimler verilmektedir. Ülkemizde oturmuş adı biyodizel dir.
Gümrük poz numaralarına, standardına göre ve TS EN 14214 oto biyodizel ve TS EN 14213 ve yakıt biyodizel olmak üzere 2. ye ayrılır.
Ülkemizde bu standartlarda mal üretmek kanuni ve gerekli bir zorunluluktur. TS EN 14214 Standardında üretilen bir biyodizel araçlara zarar vermez. Bu konuda görüş ve tartışmalar devam etmektedir.
Standart üretimin sağlanabilmesi için Genellikle Kanola yağı kullanılır. Kanola yağı kullanmak zorunlu değildir. Motor üreticilerinin talepleri doğrultusunda hazırlandığı söylenen EN 14214 Standardını en iyi sağlayabilen yağ Kanola bitkisinin yağıdır.Bu nedenle Kanola bitkisi ve tarımı ön plana çıkmaktadır.Bunun yanı sıra aspir yağı ,soya yağı ,ayçiçek yağı ,palm yağı gibi yağlarda biyodizel üretiminde kullanılabilir. Güzel bir mühendislik hesabı yapılarak uygun miktarlarda paçal yapılabilir. Önemli olan hangi yağ ürettiğiniz değil standardı sağlamanızdır. Başarı için Kanola yağı kaçınılmazdır.
Biyodizel üretiminde başarılı olabilmek için
Kaliteli hammadde
İyi bir tesis
Bilgi
Asgari bir labaratuvara ihtiyaç vardır.
Biyodizel üretiminin maliyetinin % 90 ını Hammadde olarak yağ teşkil eder. Hammadde değişken olmakla birlikte tesis-bilgi ve laboratuar sabit olabilmektedir. Sektörel yatırımcılar iyi bir danışman yardımcılığı ile bilinen teknolojilerden kendi sermaye yapısına uygun iyi bir tesis seçmelidir.İyi bir tesis başarıyı getirir. Tesisin kapasitesi de ileride ki rekabet için önem arz eder. Tesis ve yeri seçilirken muhtemel gelişmeler dikkate alınmalıdır. Piyasadan sektörel bilgi ve birikimi olan mühendislik hizmetinde temin edilebilir.Laboratuar kurulumu ve hizmet satın alma konusunda ciddi bir sıkıntı yoktur.
Kaliteli hammadde ye gelince sürekli değişkenlik arz eder. Satın almacı çok tecrübeli ve hammaddeyi bilmesi gerekir. Çünkü hammadde Olarak yağ üretildiği yerin
Coğrafyasına, menşeine
Ekolojisine
Toprak yapısına ,arazinin yönüne ,eğimine ve hakim rüzgar yönüne
Rakımına
Kullanılan tohumun çeşidine
Gübreleme yöntemine
Ekim zamanına
Yağış rejimine
Sulama zamanı ve şekline
Uygulanan tarım teknolojisine
Hasad zamanı ve saklanma şekli ve süresine
Yağın sıkım şeklinin teknolojisine
Göre değişiklik arz etmektedir. Bu kriterlerin hepsi dikkatle incelenmeli ve en uygun nitelikte ekim yapılmalıdır. Yağ bitkisi üretimi yapacak olanların, alacak satacakların toplam olarak dikkat etmeleri gereken husus , kanola için örnekleyecek olursak
Verim ortalama 250-400 kğ/da olmalı .
Yağ oranı %42-50 olmalı
Küsbe de protein yüksek olmalı
Nem oranı düşük olmalı % 10 un altında
Yağ asitleri oranında çoklu doymamış yağlar fazla olmalı.
Oksidasyon stabilizesine uygun olmalı.
Taze veya taze sıkılmış olmalı , yağ asidi % 1 in çok altında olmalı
Mümkünse cold pressin ile sıkılmış olmalı
1dekar alana atılacak tohum miktarı 700 gram- 1 kg arasındadır.
1 kg tohum 2007 de 10 USD/kg civarındadır.
Kanola bitkisinin; 2007 yılı için yurt için
Fiyatı kilogramdır.45 YKR dir (450 000 TL)
Devlet desteği 20 YKR/kg dır.
Yurt dışında ise örnek Ukrayna da 280 USD tondur.
% 42 net Kanola yağı içeren bir tohumu dikkate alırsak
1 ton kanoladan 420 kg yağ çıkar.
1 ton kanoladan 80 kg su çıkar.
1 ton kanoladan 490 kg küsbe çıkar
1 ton kanoladan 10 kg fire çıkar.
1 ton yağın maliyeti 1000*45YKR= 450 YTL dir 450/1,68= 267 USD
Küsbe fason işleme durumunda sıkma işletme gideri olarak hesaplanmıştır.
Biyodizel ÖTV 65 YKR dir. Yerli üretimden olmak kaydı ile Motorine % 2 katılabilecek biyodizele ÖTV yoktur.
1 ton yerli üretim tohumun maliyeti 450 YTL / tondur.
1 ton yağın maliyeti 450*42 yağ oranı ile = 1071 YTL /tondur.
Piyasada ithal kanola yağı 900 USD+KDV (%18 ) dir 2007 - Ocak
Biyodizel üretimi ve maliyeti
1 ton yağ yaklaşık 1100 litredir.
1 ton biyodizel ise yaklaşık 1136 litredir.
1 ton ham gliserin 950 litredir.
Ya , yağ asitleri 16:0, 18:1 gibi adlandırılan yağ asitleri ve gliserinden oluşmaktadır.Bir molekül yağ bir çok değişik yağ asitleri ve gliserinden meydana gelmektedir.Biyodizel yapmak yani esterifikasyon ;
Gliserini yağ asitlerinden ayırma işlemine denir. Yağ 55 dereceye ısıtılarak , metil alkol ile gliserinin yer değiştirmesi sağlanır. Buradan gliserin ve su açığa çıkar. Bu işlem yapılırken katalizör olarak Kostik olarak NaOH, sodyum metelat ve KOH kullanılmaktadır.
Gliserin ağır bir madde olarak dibe çöker ve ayrılır. Daha sonra Katalizör yıkanma sureti ile geri alınır. Ürün kurutularak filtre edilir. Test edilerek mamul hale getirilmiş olur. Bu yeni ürüne eğer metil alkol ile yapılmışsa metil ester, etil alkol ile yapılmış ise etil ester adı verilir.
Yağın içerisinde bulunan gliserin miktarı yaklaşık %11 dir.
1 ton yağdan %98 verimlilikte 980 kg biyodizel elde edilebilir. Buda 1125 litre kadardır.
1 ton yerli yağ 1071 YTL olduğuna göre
1 ton üretim için gerekli metil alkol 160 litredir (700 USD) *160 = 160 litre
1000 litre yerli biyodizelin yağ maliyeti 1071/1125= 952 YTL
1 ton için biyodizel maliyeti 0,160* 700=112 USD 112*1,48=166 YTL
1 ton biyodizel için kostik 3 kg 3*1 = 3 YTL
Toplam hammadde gideri = 1121 YTL
İşletme gideri % 10 olarak hesaplanacaktır. 112 YTL Toplam maliyet 1233 YTL
Kar % 10 123 YTL
Ara toplam 1356 YTL
KDV %18 244 YTL
Satış fiyatı 1600 YTL
SONUÇ OLARAK YERLİ biyodizelin Toptan satış Fiyatı 1,6 YTL olarak oluşmaktadır.
Bu maliyetler basit olarak hesaplanmıştır. Gliserin ısıl işlem amortisman gibi giderler daha detaylı olarak hesaplanarak tam maliyet hesaplanmalıdır. 45 YKR den yerli kanola tohumu bulmakta zordur. 50-55 YKR Olarak yeniden hesaplanmalıdır. İthal kanola yağında biyodizel yapıldığında Ocak 2007 litre maliyeti 1,489 +KDV dir.
İthal malın satış fiyatı
Maliyet 1,489 YTL
KDV 268 YTL
Toplam 1,757 YTL
ÖTV 0,65 YTL
İthal Hammaddeden biyodizelin satış fiyatı 2,407 YTL /litre olur.
Bu fiyat ise ocak 2007 de oluşan 2.1 YTL/ Olan motorin ile rekabetçi olamaz.Yerli üretim biyodizelin Lisanslı an dağcıya verilmek şartı ile 1,6 YTL dır.Bu rekabetçi olabilecek bir fiyattır.
Yukarıdaki hesaplardan anlaşılacağı üzere yerli KANOLA BİTKİSİ tarımı ÇOK ÖNEM Kazanmıştır.
